Ülkemizin üretim şartları ve üretici profili ele alındığında, üretim açısından birçok avantajlara sahip olmamıza (toprak, su, iklim, koşulları) rağmen, üreticilerin eğitim seviyelerinin düşük olması, tarım işletmelerinin 3-4 dekardan oluşan küçük aile işletmelerinden meydana gelmesi ve üreticilerin sağlıklı üretim gerçekleştirebilecek teknik hizmeti yeterince alamaması gibi nedenlerden dolayı üretimde bir çok sorunla karşılaşılmaktadır. Bugün Avrupa’da büyük perakendeci kuruluşların ve bu kuruluşlara mal tedariki yapan firmaların oluşturduğu EUREPGAP Protokolünde tanımlanan ‘Good Agricultural Practise ( İyi Tarım Uygulamaları) ülkemizde uygulanamamaktadır. Bilinçsiz uygulamalar ile son yıllarda yaş meyve sebze ihracatımızda yaşanan rezidü (kalıntı) sorunu çok önemli bir hale gelmiştir.

Bölgemizde ihracatın geliştirilmesi ancak üretimin pazar taleplerini karşılayabilecek düzeyde sistemli ve organize olmuş bir şekilde yapılmasıyla mümkün olabilir. Bu durumda gıda güvenliği kavramı karşımıza çıkmaktadır. Gıda güvenliğinin sağlanması ilk olarak tarımsal üretim ile başlamaktadır. Tarla ve çiftlik bazlı üretim süreçlerinde gıda güvenliği açısından pek çok risk karşımıza çıkmaktadır. Bu risklerin azaltılması için üretim aşamalarında kullanılan yöntemler maliyeti artırmakta ve bazen etkisiz olabilmektedir. Üretim sürecindeki risklerin elimine edilmesi veya minimuma indirilmesi için gereken stratejilerin belirlenmesi yoluyla kalite ve gıda güvenliğin sağlanması ve maliyetlerin azaltılmasının hedeflendiği bir yaklaşımda, tarladan tüketiciye izlenebilirlik araçlarının uygulaması büyük önem taşımaktadır.

İzlenebilirlik, 2005 yılından itibaren AB’de zorunlu hale gelecektir. Gıda güvenliği açısından ürün izlenebilirlik projesi de bu kapsamda geliştirilmiş bir projedir. İzlenebilirlik, EAN-UCC Sistemi ile sağlanmaktadır. TOBB’nde MMNM’in gıda güvenliği açısından Ürün İzlenebilirlik Projesi’nde bölgemizde faaliyet gösteren Haspak Ltd.Şti. pilot firma seçilerek, bu amaca uygun olacak şekilde bir bilgisayar yazılımı ve otomasyon projesi gerçekleştirilmiştir. Geçtiğimiz bahar sezonunda deneme yapılmış ve eksiklikler tespit edilerek giderilmiştir. Önümüzdeki sezon (2004-2005 üretim sezonu) söz konusu firmanın yürütmüş olduğu projeler çerçevesinde MSG Ziraat Ve Danışmanlık ile birlikte çalışılacaktır.

Bu program, üretim ile ilgili verilerin sağlıklı bir şekilde paketlemeye aktarılması ve ürünün nihai tüketici tarafından da izlenebilmesini kapsamaktadır. Üretim birimine verilen uluslararası geçerliliği olan barkod numarası (EAN-UCC Barkod Sistemi) ile izlenebilirlik sağlanmaktadır. Buluşturulan bu modül Üretici-Danışman ve Paketleme Tesisi arasında bir zincir oluşturularak sağlıklı bilgi alışverişini mümkün kılmaktadır ve EUREP-GAP protokolünde yer alan kayıtların daha rahat tutulması ve her türlü bilgiye kolaylıkla ulaşılmasını sağlamaktadır. Şu anda MSG Ziraat’te kayıt olan üreticilerin üretim alanlarına (yukarıda belirtildiği gibi) izlenebilirliği sağlamak amacıyla verilmiş durumdadır. Üretim ile ilgili kayıtlar bu numara üzerinden yapılmaktadır.

EAN-UCC Sistemi

EAN International’ın yönetiminde geliştirilen tanımlama ve numaralandırma standardı EAN-UCC Sistemi adı ile anılmakta ve tüm dünyada elektronik ticaretin altyapısını oluşturmaktadır. Kısaca bir bilgi standardı tanımlama ve uygulama sistemi olarak anılabilecek EAN-UCC Sistemi, merkezi Brüksel’de bulunan EAN International tarafından geliştirilmekte ve tüm dünya çapında yönetilmektedir. EAN International’a bağlı yerel EAN Numaralama Organizasyonları, tanımlama ve numaralandırma standartlarının uygulayıcılarıdır. Türkiye’deki EAN Numaralama Organizasyonu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin bünyesindeki Milli Mal Numaralandırma Merkezi TOBB-MMNM’dir.

EAN Numaralama Organizasyonları tarafından verilen numaralar ve bu numaraları içeren barkodlar, dünyanın her yerinde geçerli olup; uluslararası tüm ticari işlemler ve tedarik zinciri uygulamalarında herhangi bir değişikliğe gerek kalmaksızın kullanılabilirler. EAN-UCC Sisteminin temel amacı, ticari ve endüstriyel ortamlarda hareket gören ticari ürünler (mal ve hizmetler) ile taşıma birimlerinin tanımlanmasını (“identification”) sağlamaktır. Sistem ile ticari ürünler ve taşıma birimlerinin yanı sıra yerler (lokasyon) ve demirbaşlar da tanımlanmaktadır. Tanımlama amacıyla kullanılan numara, bütün dünyada geçerlidir ve bir ticari ürünün, yerin ya da demirbaşın tüm dünyada tek bir numara ile tanınmasını sağlar.

Tanımlama amacıyla kullanılan numaralar, barkodlar ile de simgelenir. Barkodlar, bilgi sistemleri kapsamındaki Otomatik Veri Toplama (OVT) uygulamalarında otomatik veri girişi yapılmasını sağlamakta, bu amaçla barkod okuyucuları kullanılmaktadır. Bilgi sistemlerine manual olarak veri girişi yapılması gereğini ortadan kaldıran OVT uygulamaları sayesinde, iş ortamlarının gerektirdiği doğruluk ve hıza ulaşılarak işlemlerde verimlilik artışı elde edilir.

Bu üç bileşenin uyumlu bütünlüğü ile

• Ticari ürünlerin tanımlanması,
• Ürünlerin barkodlanması,
• Ticaret yapan taraflar arasında işlem gören ürünlerin hareketlerinin OVT teknolojileri ve EVD uygulamaları kullanılarak elektronik ortamda izlenmesi sağlanır.

EAN-UCC Sistemini uygulayan kuruluşlar, bu sistemin getirdiği standartlar sayesinde, işlemlerini elektronik ortamda, işlem ve veri yinelemesine gerek kalmaksızın kolayca gerçekleştirmektedir; özellikle işlem ve hareket sayısının çok yüksek olduğu taşıma, satış, depolama gibi iş süreçlerinde hız ve doğruluk kazanılmakta, tüm bunların sonucunda da iş yapma verimliliği artmaktadır.

Ticari Ürünlerin Numaralandırılması

Ticari ürünler, Tedarik Zincirinin herhangi bir noktasında sipariş edilen, satılan, dağıtımı yapılan, yer değiştiren ya da satın alınan, dolayısıyla başta fiyatı olmak üzerine bütün tanımlayıcı bilgilerine gerek duyulan mal ya da hizmetlerdir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, hammaddeden başlayarak son tüketicinin eline geçen ürüne dek, özellikleri (ad, birim, fiyat, depolama koşulları, alım-satım koşulları vb.) tanımlanmış tüm fiziksel mallar ile gene özellikleri ve fiyatı belirlenmiş hizmetler ticari ürün kapsamında ele alınırlar.

Ticari ürünlerin tanımlanması ve numaralanması ile bu numaraların barkodlarla simgelenmesi, satış noktalarındaki satış işlemlerine olduğu gibi, fabrika, dağıtım merkezi, depo gibi ortamlarda malın teslim alınması, envanter yönetimi, mal sevkıyatı gibi birçok lojistik uygulamalara da doğruluk, kolaylık ve hız kazandırmaktadır. Ticari ürünlerin tanımları, numaraları ve barkodları, ticari ürünün hareket ettiği Tedarik Zinciri içinde ve dağıtım kanalları boyunca gerçekleştirilen, satın alma, envanter yönetimi, sipariş verme, satış ve satış noktası operasyonlarında otomasyon yapılmasını sağlamakta, böylece işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesine (elektronik ticaret) olanak vermektedir.

EAN-UCC Sistemi ile dünya üzerindeki her bir değişik ticari ürüne bu ürünü dünya üzerinde tek olarak tanımlayacak bir numara verilir; bu numara GTIN (Global Trade Item Number-Ticari Ürün Numarası) olarak anılır. GTIN, ürünü kimliklendiren bir numaradır ve ürünün özelliklerine ilişkin hiçbir bilgi içermez. Ürünün tanımında değişiklik olmadığı sürece ürünün GTIN’i de aynı kalır. EAN-UCC Sisteminde ticari ürünlere verilen GTIN, 14 basamaklı ve tümü rakamlardan oluşan (sayısal) bir numaradır. Bu numara, ticari ürünün üzerinde gözle görülür biçimde ve barkod sembolü olarak yer alır, aynı zamanda da elektronik ortamda gerçekleştirilen EVD uygulamalarındaki standart mesaj kayıtlarında kullanılır. Ticari ürünler, EAN-UCC Sisteminde, her biri 14 basamaklı GTIN’in bir alt kümesi olarak değerlendirilebilecek EAN/UCC-8, UCC-12, EAN/UCC-13, EAN/UCC-14 numaraları ile tanımlanır ve yine bu numaraları gösteren barkodlar ile simgelenirler.